โรคเบาหวานคืออะไร

        โรคเบาหวานคือโรคที่เซลล์ร่างกายมีความผิดปกติในขบวนการเปลี่ยนน้ำตาลในเลือดให้เป็นพลังงาน เมื่อน้ำตาลไม่ได้ถูกใช้จึงทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นกว่าระดับผิดปกติ

  

        แล้วแค่ไหนจึงจะเรียกว่าผิดปกติ : ในปัจจุบันหลายประเทศใช้เกณฑ์ระดับน้ำตาลที่ >126 มก./ดล. โดยมีข้อแม้ว่าเป็นค่าของน้ำตาลในน้ำเลือดหลังจากอดอาหารมาอย่างน้อย 8 ชม. แล้ว แต่ถ้าบังเอิญท่านไม่ได้อดอาหารมาก่อน แต่ต้องการตรวจเลยโดยไม่อยากกลับมาใหม่ในวันรุ่งขึ้น ท่านสามารถเจาะเลือดได้เลยโดยใช้ค่า 200 มก./ดล.เป็นเกณฑ์

        โรคแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นเร็วที่สุดคือจอประสาทตาเสื่อม เกิดขึ้นที่ระดับน้ำตาลในเลือด 126 มก./ดล. ดังนั้นความสำคัญของตัวเลขนี้ก็คือ ทุกคนควรจะเริ่มตระหนักว่า ถ้าเรามีระดับน้ำตาลสูงกว่า 126 เรามีโอกาสจะเกิดโรคแทรกซ้อนในระยะยาวของเบาหวานแล้ว แม้ว่าที่น้ำตาลระดับนี้จะไม่ทำให้เราเกิดอาการใด ๆ เลย ดังนั้นตัวเลขนี้จึงมีความหมายในการสร้างความตระหนักเพื่อให้เรามีมาตรการใด ๆ ก็ตาม ที่จะทำให้ระดับน้ำตาลของเราต่ำกว่า 126 แต่วิธีการจะทำให้ระดับน้ำตาลของเราต่ำลงนั้น จะเป็นวิธีที่ใดจะใช้วิธีกินยาหรือไม่ ถ้าใช้ยาจะใช้อย่างไร คงจะต้องมาพิจารณากันอีกที เพราะการควบคุมโรคเบาหวานนั้นมีหลายวิธี

        ปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำมาก หิวมากกว่าปกติ น้ำหนักลด อ่อนเพลีย สมาธิไม่มี ชาปลายมือปลายเท้า ตามัว ป่วยบ่อย ติดเชื้อบ่อย คลื่นไส้ เวียนหัว หงุดหงิด ขบคิดปัญหาง่าย ๆ ไม่ดี แผลหายช้า คันผิวหนัง คันช่องคลอด อาการที่พบบ่อยนี้จะเริ่มสังเกตเห็นได้เมื่อระดับน้ำตาลสูงกว่า 200 มก./ดล. ทั้งนี้เพราะไตสามารถเก็บกักกลูโคสได้มากที่สุดประมาณ 160-180 มก./ดล. ที่ระดับน้ำตาลสูงกว่านี้กลูโคสเป็นสารที่ดูดน้ำเอาไว้ จึงพาเอาน้ำและเกลือแร่อย่างอื่นเช่นโซเดียม ขับออกมาเป็นปัสสาวะจำนวนที่มากกว่าปกติ ผู้ป่วยจะสังเกตได้ง่ายคือแม้ไม่รับประทานน้ำในขณะหลับ ก็ยังต้องตื่นขึ้นมาปัสสาวะ ส่วนอาการผิวแห้ง คัน กระหายน้ำนั้นเป็นผลพวงของปัสสาวะที่มากนั่นเอง ส่วนอาการทางอารมณ์และสมอง เกิดจากความหนืดของเลือดที่เพิ่มขึ้น ซึ่งสมองสามารถสังเกตได้ค่อนข้างไวนั่นเอง

สาเหตุการเกิดโรคเบาหวาน

        1 ใน 3 ของผู้เป็นเบาหวานชนิดที่ 1 มักพบโรคออโตอิมมูนชนิดอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น โรคของต่อมไทรอยด์ โรคระบบทางเดินอาหาร และ โรคเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เป็นต้น

        เบาหวานชนิดที่ 2
        ชนิดนี้พบมากที่สุด (ประมาณ 90%) ของผู้ป่วยเบาหวานทั้งหมด เกิดเนื่องจากภาวะดื้ออินซูลิน (insulin resistance) เมื่อรับประทานอาหาร ตับอ่อนพยายามผลิตอินซูลิน เพื่อนำน้ำตาลจากอาหารเข้าเซลล์ไปใช้เป็นพลังงาน แต่ภาวะดื้ออินซูลิน ทำให้อินซูลินทำหน้าที่ลดน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดี ส่งผลให้น้ำตาลในเลือดสูง เกิดเป็นเบาหวาน และเมื่อเป็นเบาหวานที่ไม่ได้รักษา น้ำตาลที่สูงเป็นระยะเวลานาน ยังส่งผลให้เกิดภาวะเป็นพิษต่อเซลล์ตับอ่อน (glucotoxicity) ทำให้ตับอ่อนผลิตอินซูลินไม่ได้ เกิดภาวะขาดอินซูลิน (insulin secretory defect) ร่วมด้วย

        เบาหวานชนิดที่ 2 มีลักษณะทางคลินิกดังนี้   

        - ส่วนใหญ่อายุมากกว่า 30 ปี
        - อาการเกิดขึ้นแบบค่อยเป็นค่อยไปหรือไม่มีอาการ มักตรวจพบเมื่อเช็คสุขภาพทั่วไปโดยบังเอิญ
        - มีรูปร่างอ้วนท้วม (abdominal obesity) รับประทานอาหารมากเกินกว่าพลังงานที่ใช้ ไม่ค่อยออกกำลังกาย ไม่ค่อยมีกิจกรรมทางกาย (sedentary lifestyle)
        - มีประวัติเบาหวานในครอบครัว

        เบาหวานขณะตั้งครรภ์ มีอยู่ 2 ประเภท ได้แก่    

        1. เบาหวานที่เป็นมาก่อนการตั้งครรภ์
        2. เบาหวานที่เกิดจากการตั้งครรภ์ หมายถึง ก่อนตั้งครรภ์ไม่เป็นเบาหวาน พอตั้งครรภ์ขึ้นมาทำให้เป็นเบาหวาน โรคเบาหวานที่เกิดก่อนการตั้งครรภ์พบได้น้อยกว่าโรคเบาหวานที่เกิดจากการตั้งครรภ์ ในคนไทยพบประมาณร้อยละ 0.5 ของหญิงตั้งครรภ์ ส่วนโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์นั้นพบได้มากถึงร้อยละ 5-20 ขึ้นอยู่กับเกณฑ์ในการวินิจฉัย

        ใครที่มีโอกาสเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์  
        ผู้หญิงตั้งครรภ์ทุกคนมีความเสี่ยงเป็นเบาหวาน แต่ผู้ที่มีความเสี่ยงสูง คือ
        - ผู้หญิงตั้งครรภ์ที่มีอายุมากกว่า 30 ปี
        - อ้วน
        - มีประวัติโรคเบาหวานในครอบครัว
        - มีประวัติคลอดบุตรตัวโตมากกว่า 4 กิโลกรัมขึ้นไป
        - มีประวัติแท้งบุตรหลายครั้ง หรือทารกตายแรกเกิดโดยไม่ทราบสาเหตุ

        เบาหวานอื่น ๆ
        เบาหวานชนิดนี้ที่มีสาเหตุเฉพาะ (Other specific types of diabetes) ที่ทำให้เบต้าเซลล์ของตับอ่อนเสียหน้าที่ เบต้าเซลล์ทำงานผิดปกติ จึงหลั่งอินซูลินน้อยลง ร่างกายนำน้ำตาลในเลือด ไปใช้เป็นพลังงานไม่ได้ ทำให้น้ำตาลในเลือดสูง และเป็นเบาหวาน สาเหตุของเบาหวานชนิดนี้ ได้แก่
        - โรคของตับอ่อน: ผ่าตัดตับอ่อน หรือตับอ่อนอักเสบ

        - ยีนที่ควบคุมการทำงานของตับอ่อนผิดปกติ (monogenic defect of pancreatic beta cell) เช่น maturity-onset diabetes of the young (MODY)

        - ความผิดปกติของยีนที่ควบคุมการทำงานของอินซูลิน

        - โรคต่อมไร้ท่อ อื่นๆ เช่น เนื้องอกต่อมหมวกไตหรือเนื้องอกต่อมใต้สมองบางชนิด ที่ผลิตฮอร์โมนมากผิดปกติ (acromegaly, cushing syndrome, pheochromocytoma)

       - โรคที่มีความผิดของโครโมโซม เช่น Down's syndrome, Turner syndrome, Klinefelter syndrome

       - โรคที่มีความผิดปกติของอิมมูน เช่น autoimmune disease, insulin receptor antibody

       - ยา หรือสารเคมีบางชนิดที่ทำให้การหลั่งอินซูลินจากตับอ่อนผิดปกติ เช่น สเตียรอยด์

       - ไวรัสบางชนิด เช่น ติดเชื้อหัดเยอรมันตั้งแต่เกิด


การรักษาโรคเบาหวาน